Sistema Regional de Información
en línea para Revistas Científicas de América Latina,
el Caribe, España y Portugal

Today we have the honor and joy of sharing with the scientific and university community that the “Revista de la Facultad de Medicina Humana de la Universidad Ricardo Palma” (Journal of the Faculty of Human Medicine of the Ricardo Palma University) is now indexed on multiple national and international databases, the most recent is in Scielo.  All this has been possible thanks to all the support received by the authorities of the University and especially from our Rector Dr. Iván Rodríguez Chávez, who at all times gave us his motivation, support, encouragement and has inspired us with his example and job. The indexing process of a scientific journal is laborious; it requires time and the confluence of skilled human resources, teamwork, identity with the University, institutional policy will to have the technical and administrative elements necessary to achieve the objectives, but especially a research editing team, with leadership and management capacity.

O sector público constitúe un consumidor estratéxico, que pode utilizar o seu poder de compra para conseguir distintos fins socioeconómicos. Así sucede coa compra pública de innovación (CPI), instrumento que trata de fomentar a innovación desde o lado da demanda. O principal obxectivo deste traballo é analizar a experiencia de CPI de Galicia, centrándose no ámbito da saúde. Isto débese á relevancia do sector público como demandante e prestador de servizos no sector saúde e a que Galicia constitúe unha referencia na implementación de CPI no ámbito sanitario. Un aspecto central deste traballo consiste en identificar os factores impulsores desta experiencia pioneira. Os resultados suxiren que algúns elementos son cruciais: a dispoñibilidade de financiamento público, a participación dos diferentes tipos de axentes, a interacción público-privada, a identificación precisa das necesidades e a adecuada planificación. Así mesmo, a efectividade das políticas de demanda está condicionada por outros elementos como as capacidades produtivas e innovadoras do territorio, o que suxire a necesidade da coordinación das políticas de innovación desde a perspectiva da demanda coas de oferta. O papel do sector público como promotor da innovación parece máis relevante en rexións menos innovadoras, como é o caso de Galicia.

O artigo analiza o concepto de dependencia da traxectoria nas políticas e pretende examinar como xorden diferentes traxectorias na política e como estas cambian co tempo. Faino con referencia a un estudo de caso do desenvolvemento de políticas rexionais de innovación en Gales (Reino Unido), durante un período de máis de trinta anos. A partir dos desenvolvementos recentes nos estudos rexionais e da xeografía económica, o artigo apunta que a dependencia de traxectorias (path dependency) é unha característica inevitable do proceso de política a nivel rexional. A partir de análises documentais e entrevistas cos responsables políticos, descobre que as decisións políticas tomadas no inicio da fase de creación dunha traxectoria (para apoiar a innovación tecnolóxica) son determinantes, a pesar dos intentos de ampliar a senda cara a unha forma máis inclusiva de política de innovación en Gales. Aínda que a dependencia de traxectoria, máis evidente nos instrumentos básicos de política tecnolóxica e de I+D, non impediu a experimentación de novas vías, os resultados suxiren que a rixidez e a renovación coexisten nas políticas e no proceso de política para a innovación rexional ao longo do tempo. Os achados contribúen ao crecente interese na dinámica temporal do cambio de políticas a nivel rexional e na complexidade das políticas, particularmente nas rexións menos desenvolvidas.  

El objetivo de este artículo es explicar los cambios acontecidos en la política gallega de innovación durante las dos últimas décadas. Observamos que esta política surgió como una política de innovación, y no solo de ciencia y tecnología, a finales de los años 90. En cierto modo, existe un patrón de continuidad hasta el 2009 en que los cambios vinieron determinados en buena medida por procesos de imitación y aprendizaje, siendo particularmente relevante las interacciones con otros niveles de gobierno. Así, la política de innovación española fue muy influyente en lo que se refiere al organigrama institucional de gobierno, particularmente al inicio. La influencia del nivel europeo fue aumentando gradualmente, sobre todo en el campo de la selección de prioridades e instrumentos, hasta llegar al punto culminante en la actualidad con la RIS3. Aún así, la política gallega de innovación fue poco a poco consolidando una dinámica propia, debido a los propios procesos internos de acumulación de experiencias y de aprendizaje. A partir del año 2009 se producen cambios de cierto calado, en buena medida debido a la crisis económica. Esta crisis no solo significó una disminución del presupuesto público para la innovación, sino que también posibilitó un escenario para que pudieran aplicarse cambios en la orientación ideológica y en los instrumentos de esta política.

A resiliencia rexional, entendida como a capacidade das rexións para resistir, adaptarse e crear novas traxectorias na rexión a raíz dunha crise económica ou doutros factores externos, é un dos temas que se explorou amplamente nos últimos anos na literatura de xeografía económica. Os últimos avances na materia outórganlle ao fenómeno da resiliencia un carácter multidimensional e exploran o papel das institucións e das persoas como factores clave do concepto. As políticas públicas, como parte da armazón institucional das rexións, condicionan e modifican esta capacidade de cambio. O artigo céntrase, precisamente, en explorar a relación entre as políticas de innovación e a resiliencia rexional. Para iso, analízase desde unha perspectiva histórica o caso do País Vasco, unha antiga rexión industrial, que foi capaz de resistir, de recuperarse e renovarse despois de diferentes crises económicas.

Esta investigación, motivada pola literatura previa, ten como obxectivo estudar o efecto do xénero do CEO na supervivencia das pequenas e medianas empresas (pemes) do sector agroalimentario español ao longo do tempo. A elección de España débese a que é un dos países con maior taxa de supervivencia das pemes. Con este fin, levouse a cabo unha análise empírica dos patróns das pemes do sector agroalimentario durante o período 2000-2015. Para iso, seguiuse o método de Kaplan-Meier para unha análise univariante da supervivencia, e unha regresión lineal para a análise multivariada. Os resultados mostran que as pemes do sector agroalimentario teñen máis probabilidades de sobrevivir se son dirixidas por mulleres. Neste sentido, esta investigación pon de manifesto a necesidade de promover e desenvolver políticas e programas que faciliten a presenza de mulleres neste tipo de postos de responsabilidade.

La migración es una particularidad necesaria desde el principio de la historia y existe un consenso universal en reconocer que ha contribuido frecuentemente al progreso de las sociedades. En la sociedad española, la inmigración es uno de los fenómenos en curso que más ha determinado la configuración pasada y futura del país. Este hecho también ha acontecido en el ámbito europeo, donde la llegada de extranjeros ha sido un fenómeno paulatino y reiterativo en prácticamente todos países. No obstante, dentro de la inmigración, la irregular está asociada a contextos de explotación y vulnerabilidad, donde la invisibilidad de estas personas frente al país receptor es uno de los mayores escollos para salir de esa situación. La preocupación por este tipo de inmigración es reciente, vinculada con los controles fronterizos y a las políticas migratorias de cada país. La incidencia y su extensión en distintos sectores, como el social o el económico, son múltiples y heterogéneos. Y este es el objeto de estudio del trabajo que se presenta.

Since its development in the 1990s, the Regional Innovation Systems (RIS) approach has attracted considerable attention from economic geographers, innovation scholars and policy makers. The RIS approach is well-known in scientific discourse about the uneven geography of innovation and the factors that shape the knowledge generation and innovation capacities of regions. The aim of this paper is to reflect on the emergence of the RIS approach, the current debate as well as future challenges. This paper is structured  around four over arching research questions: What are the origins and theoretical foundations of this approach? What has the RIS approach contributed to innovation studies and economic geography? What are the implications for innovation policy? And what are the recent lines of research and key research challenges in the future? We argue that the contributions of the RIS approach have been substantial. Nevertheless, the approach has often been applied in a rather static way, more as a heuristic than a coherent theory. The key challenges for current and future research, therefore, are to move towards a more theory-based, dynamic perspective on RIS, dealing with new path development  and the transformation of RIS.

O turismo é a principal fonte de creación de riqueza para moitas rexións. Estas poñen a disposición da industria turística o seu territorio, que é utilizado para a creación de infraestruturas e para a instalación das empresas provedoras dos servizos turísticos. As peculiaridades do produto turístico favorecen a aparición de intermediarios alleos ao destino que compiten para quedar cunha parte da renda turística, en gran medida da man das novas tecnoloxías, detraendo recursos ao destino que poderían ser dirixidos á mellora do seu crecemento e benestar. Neste traballo, usando datos turísticos do destino Illas Canarias que abarcan o período temporal 2006-2017, estúdase que parte do gasto total que realiza un turista se paga directamente ao provedor do servizo no destino, identificando cales son os factores que o determinan e como evolucionou esta porcentaxe nos últimos anos. Os resultados mostran que a porcentaxe de gasto en destino se ve afectado por características económicas, sociodemográficas, polas relativas á viaxe e polo uso das novas tecnoloxías pero, en calquera caso, e en termos ceteris paribus, a porcentaxe de gasto en destino decae sistematicamente no tempo, mesmo cando se fai uso das novas tecnoloxías no proceso de compra das vacacións.